De energietransitie van Europa: De leiding nemen, de hindernissen overwinnen

Uit de Eurocities Pulse Mayors Survey 2024 blijkt dat Europese burgemeesters prioriteit geven aan klimaatmaatregelen, EU-steun zoeken voor duurzaamheid en geconfronteerd worden met uitdagingen op het gebied van financiering en huisvesting onder wereldwijde druk. Innovatie is de drijvende kracht achter stedelijke transformatie, waarbij collaboratief bestuur cruciaal is voor het aanpakken van complexe, onderling verbonden problemen.

De paper bespreekt de overgang van Europa naar een onderling verbonden, op hernieuwbare energie gericht energienetwerk, waarbij de nadruk wordt gelegd op de behoefte aan slimme netwerken, AI, flexibiliteitsmarkten, geavanceerde gegevensuitwisseling en interoperabiliteit. Deze elementen zijn cruciaal voor het balanceren van vraag en aanbod, het verbeteren van de efficiëntie van het netwerk en het behalen van duurzaamheids- en decarbonisatiedoelstellingen, terwijl er uitdagingen zijn op het gebied van technologie, investeringen en samenwerking tussen belanghebbenden.

Het STORMING-project innoveert op het gebied van het kraken van methaan voor de productie van CO₂-vrije waterstof en koolstofnanobuizen, wat aansluit bij de routes van Hydrogen Europe voor een duurzame energietransitie en economische en milieuvoordelen biedt. Er zijn nog uitdagingen op het gebied van schaalvergroting en integratie in de industrie.

De innovatieve Heat Pipe Condensing Economiser (HPCE) is met succes in gebruik genomen bij Alufluor AB in Zweden en toont aan dat een aanzienlijke terugwinning van warmte, water en materiaal mogelijk is met de huidige materialen en kennis. Deze mijlpaal markeert een belangrijke vooruitgang op het gebied van energiebesparing in de chemische procesindustrie en toont het potentieel voor aanzienlijke winst die verder gaat dan incrementele verbeteringen. Het project ging gepaard met aanzienlijke investeringen in techniek en infrastructuur, wat heeft geleid tot een operationele capaciteit van 650kW uit terugwinning van uitlaatgassen sinds 1 augustus, en is toepasbaar in verschillende industrieën, met name in gereguleerde sectoren.

De AI-wet van de EU introduceert een op risico gebaseerde AI-regelgeving, waarbij praktijken met een hoog risico worden verboden en strenge eisen worden gesteld aan marktplaatsing. De wet bevat verplichtingen voor zowel binnen de EU gevestigde als buitenlandse entiteiten die van invloed zijn op EU-burgers en creëert een bestuurskader voor consistente toepassing, waarbij ethische en betrouwbare AI-ontwikkeling wordt gestimuleerd door middel van gedetailleerde normen en codes voor beste praktijken. Aanzienlijke boetes zorgen ervoor dat de regelgeving wordt nageleefd, terwijl op maat gemaakte bepalingen innovatie in het MKB ondersteunen. Dit alles heeft gevolgen voor brede sectoren, waaronder energie, waar door AI aangedreven efficiëntie naleving van deze nieuwe regelgeving vereist.

De AI-wet van de EU introduceert een risicogebaseerd kader voor AI, waarbij eisen worden gesteld aan systemen met een hoog risico en naleving wordt afgedwongen. De wet gaat in op het potentieel van AI voor energieoptimalisatie en benadrukt de grondrechten, veiligheid en een mensgerichte benadering, waarbij het IEA de rol van AI bij het behalen van duurzaamheidsdoelen benadrukt.

Richtlijn (EU) 2023/1791 verplicht tot een minimale energiebesparing van 11,7% tegen 2030, met specifieke doelstellingen voor sectoren en lidstaten. De richtlijn legt de nadruk op efficiëntie in de publieke sector, renovaties van gebouwen en empowerment van consumenten, en schept een kader voor duurzaam energiegebruik en pakt energiearmoede aan met maatregelen voor handhaving en financiering.

Energie-audits worden van vitaal belang voor KMO's in Europa. Ze bieden een gedetailleerde analyse van het energieverbruik en de energie-efficiëntie en wijzen op kostenbesparende maatregelen. Ze beïnvloeden met name investeringsbeslissingen in energie-efficiënte technologieën, waarbij kleinere bedrijven en innovatieve ondernemingen het meest profiteren. Financiële beperkingen blijven echter een belemmering voor de implementatie van energiebesparende mogelijkheden.

KMO's zien 10-30% energiebesparing over het hoofd door onvolledige audits en complexe verbruikspatronen. Het invoeren van EMS biedt kostenreductie, verbeterde productiviteit, naleving van regelgeving en een betere reputatie. Belemmeringen zoals kosten, beperkte middelen en een gebrek aan betrokkenheid staan de implementatie van EMS in de weg. Technologie helpt bij effectief energiebeheer, met slimme meters en IoT die het mogelijk maken om gegevens in real-time te volgen. Best practices zijn onder andere beginnen met energie-audits, reductiedoelen stellen en werknemers erbij betrekken. Een succesvolle invoering van EMS in het mkb draagt bij aan de doelstellingen op het gebied van koolstofemissiereductie en energietransitie en sluit aan bij de EU-steun voor herstel en innovatie in het mkb.