Blockchain-technologie - een bedreiging voor distributienetwerkbeheerders?

Voor het eerst hiergepubliceerd

Worden distributienetwerkbeheerders in Europa bedreigd door een mogelijke toepassing van blockchaintechnologie in de energiesector? Dat lijkt de prangende vraag die althans gedeeltelijk de motivatie vormde voor een recent rapport over blockchain in de energiesector van eurelectric, de Europese vereniging van de distributienetbeheerders. Vanuit ons perspectief leest dit rapport als een poging van de sector om zichzelf ervan te verzekeren dat zijn kernbedrijfsmodel - eigendom van activa en exploitatie van de elektriciteitsnetten - niet wordt bedreigd door blockchain.

Blockchain-technologie brengt de behoefte aan netwerkbeheerders in het algemeen niet in gevaar

In het eurelectric-rapport wordt sterk de nadruk gelegd op het feit dat de monopolistische kenmerken van de elektriciteitsnetten een soort showstopper zijn voor de toepassing van blockchaintechnologie in de energiesector. Tot op zekere hoogte hebben de auteurs van het rapport een belangrijk punt: als we verwachten dat blockchain-technologie alle tussenpersonen in de elektriciteitssector volledig zal elimineren, dan hebben de auteurs gelijk als ze concluderen dat dit zeer onwaarschijnlijk is, omdat het eigendom van de netwerken altijd zal worden uitgevoerd door een enkele entiteit die gereguleerd is om ervoor te zorgen dat de monopolistische macht niet wordt misbruikt door de eigenaar van de netwerken.

Tegen de achtergrond van het feit dat blockchain-technologie in veel sectoren tot desintermediatie leidt, zouden netwerkexploitanten zich door deze technologie uitgedaagd kunnen voelen (zoals ze zich waarschijnlijk door veel digitale innovaties voelen). Toch mogen we niet vergeten dat blockchain-technologie niets verandert aan het feit dat we de elektriciteitsnetten nodig zullen hebben om de fysieke uitwisseling van elektriciteit tussen de verschillende netwerkgebruikers te vergemakkelijken. Het ter beschikking stellen van deze fysieke activa aan de energiemarkten zal daarom een belangrijke taak blijven, ongeacht of digitale oplossingen zoals blockchain of andere technologieën de inzet van fysieke activa zullen transformeren. Bijgevolg zal de eigendom van activa, en hier zijn wij het eens met de conclusie van de auteurs van het eurelectric-rapport, een gereguleerde taak blijven die zal worden uitgevoerd door afzonderlijke entiteiten, d.w.z. de huidige netwerkbeheerders. Deze discussie gaat echter voorbij aan een belangrijk punt, aangezien digitale innovaties in alle netwerksectoren geen bedreiging vormen voor het bedrijfsmodel dat gerelateerd is aan het fysieke eigendom van activa: Het zijn veeleer de bedrijfsmodellen die zich toespitsen op de manier waarop deze netwerken worden geëxploiteerd, die door de digitalisering worden beïnvloed of zelfs op de proef gesteld.

De eigendom van netwerkactiva zal niet veel gevolgen ondervinden van de digitalisering, maar de exploitatie van netwerken zeker wel.

Bijgevolg blijft de vraag of blockchaintechnologie het bedrijfsmodel met betrekking tot netwerkexploitatie zou kunnen beïnvloeden. Althans vanuit ons perspectief is dit de veel dringendere en moeilijkere vraag die DNB's moeten stellen en waarover ze moeten nadenken (we begonnen deze discussie in 2017 in deze post hier). Het is duidelijk dat er nog geen duidelijk antwoord op bestaat. Toch laten we kort kijken naar wat er in de toekomst zou kunnen gebeuren en hoe de taak van netbeheer zou kunnen veranderen in de veronderstelling dat blockchaintechnologie een dusdanig volwassenheidsniveau bereikt (wat niet onmogelijk is vanuit het perspectief van vandaag) dat het ook op netbeheer zou kunnen worden toegepast.

Tot dusver maakt het netwerkbeheer zelf geen gebruik van veel marktmechanismen, met uitzondering van de balanceringsmarkten die door transmissienetbeheerders worden gebruikt om positief of negatief balanceringsvermogen te contracteren. Toch maken de transmissie- en distributienetbeheerders nu reeds gebruik van verschillende transacties om verschillende ondersteunende diensten veilig te stellen, b.v. directe contractuele relaties met elektriciteitscentrales voor de levering van reactief vermogen, black-start capaciteit, enz. Met de decentralisatie zal het aantal transacties om het vereiste volume aan ondersteunende diensten veilig te stellen aanzienlijk toenemen, aangezien veel gedistribueerde opwekkers en verbruikers in de toekomst diensten zullen leveren die momenteel gecentraliseerd zijn met zeer weinig conventionele elektriciteitscentrales. Hier biedt een toepassing van blockchain-technologie het potentieel om de verificatie van transacties die betrekking hebben op ondersteunende diensten en netwerkbeheer in het algemeen te vergemakkelijken.

Zoals wij het zien, is het belangrijkste potentieel van blockchaintechnologie in deze context dat het een veilige basis kan bieden voor verschillende markten die zich richten op producten voor ondersteunende diensten en tegelijkertijd de drempels voor markttoegang voor kleinere apparaten die op het netwerk zijn aangesloten, kan verlagen. Aangezien elektriciteitsnetten een kritieke infrastructuur vormen, zijn er veel verschillende regels en voorschriften van kracht om ervoor te zorgen dat de entiteiten die aan ondersteunende diensten deelnemen, hun contractuele relaties met de netwerkbeheerders ook daadwerkelijk nakomen. Als gevolg van deze complexe regelgeving leveren kleine netwerkgebruikers geen ondersteunende diensten, terwijl ze dat in theorie wel zouden kunnen. Met blockchain-technologie zouden we gebruik kunnen maken van slimme contracten om de huidige regelgeving en regels voor ondersteunende diensten over te hevelen naar de digitale wereld. Zodra de slimme contracten goed zijn gedefinieerd, kunnen ze worden gebruikt om marktprocessen te vergemakkelijken om op een veilige en efficiënte manier ondersteunende diensten te verzamelen. Bovendien kunnen deze slimme contracten die de marktprocessen voor ondersteunende diensten kunnen faciliteren, worden gebruikt door alle netwerkgebruikers - van grote industriële verbruikers tot huishoudelijke apparaten - als de netwerkgebruiker wil dat zijn apparaten aan die markten deelnemen. Dit is een van de belangrijkste mogelijkheden van blockchaintechnologie die verband houdt met netwerkbeheer: Het kan een veilige en efficiënte basis bieden om ondersteunende diensten van alle netwerkgebruikers te verzamelen.

Een voorbeeld van een dergelijk op blockchain gebaseerd concept dat van invloed kan zijn op de manier waarop netwerken in de toekomst worden beheerd, is het D3A-framework van de Energy Web Foundation (EWF). Met D3A streeft de EWF naar de integratie van gedecentraliseerde activa tot en met verschillende huishoudelijke apparaten in lokale en nationale markten voor energie en ondersteunende diensten. Soortgelijke projecten onderzoeken momenteel in welke mate slimme contracten kunnen worden toegepast om autonoom taken uit te voeren die het net in evenwicht helpen houden, bv. WePower samen met de Estse TSO Elering of TenneT met het batterijopslagbedrijf Sonnen. Hoewel er nog verschillende technologische uitdagingen moeten worden aangepakt voordat de netwerkexploitatie gebruik kan maken van slimme contracten om de netwerkexploitatie (gedeeltelijk) terug te brengen tot de supervisie van verschillende autonome slimme contracten, lijkt het potentieel van deze oplossing vrij groot te zijn. Als (en dit is voorlopig een grote als) we veronderstellen dat de ontwikkelaars erin slagen om een blockchain-systeem te ontwikkelen dat in staat is om netwerkbeheertaken uit te voeren en dat ook voldoet aan de regelgevings- en interoperabiliteitseisen voor de energiesector, dan kan dit verstrekkende gevolgen hebben voor de business case van de netwerkbeheerders.

Risico op lange termijn voor DNB's

Zullen de huidige netbeheerders zelf de autonome programma's ontwikkelen die het netbeheer op een blockchain uitvoeren of zullen deze programma's door derden worden ontwikkeld? Als de netwerkbeheerders deze oplossingen niet ontwikkelen, blijven zij dan nog steeds de beste entiteit om het netwerkbeheer uit te voeren? Er is geen eenduidig antwoord op deze vragen omdat netwerkbeheer en de daarmee samenhangende verantwoordelijkheden complex zijn. Toch zouden netbeheerders, vanuit ons perspectief, integraal deel moeten uitmaken van digitale projecten waarbij blockchains (of andere digitale technologieën) worden toegepast, om er zeker van te zijn dat ze in de toekomst deel zullen uitmaken van een gedigitaliseerde energiemarkt.

Hoewel de kortetermijnimplicaties van het geen deel uitmaken van de digitale transitie voor de netbeheerders misschien irrelevant zijn, kan er zich een langetermijnrisico ontwikkelen: Netwerkbeheer kan een steeds meer gedigitaliseerde taak worden die capaciteiten vereist die de traditionele netwerkbeheerders niet kunnen bieden. De overheid kan er dan voor kiezen het netwerkbeheer toe te vertrouwen aan een andere entiteit die wel over de capaciteiten beschikt om de gedigitaliseerde elektriciteitsnetten efficiënter te beheren. In dit scenario zouden de huidige netwerkbeheerders pure eigenaars van netwerkactiva kunnen worden zonder operationele verantwoordelijkheden aangezien zij de kennis missen om nieuwe digitale systemen te bedienen en te gebruiken.

Dit model kennen we eigenlijk al van de transmissienetwerken in de VS, waar de nutsbedrijven eigenaar zijn van de activa, terwijl de onafhankelijke systeembeheerders (ISO's) het netwerkbeheer voor hun rekening nemen. Hoewel de discussie over ISO's op zich complex is, kunnen de veranderingen die het gevolg zijn van digitalisering en in het bijzonder van oplossingen zoals blockchaintechnologie, de manier veranderen waarop concepten zoals ISO's in de toekomst zullen worden geëvalueerd, zelfs op het niveau van het distributienet (iDSO). Dit is een van de reële en zeer tastbare bedreigingen die digitalisering en blockchaintechnologie in het bijzonder kunnen vormen voor het huidige bedrijfsmodel van distributienetbeheerders.

Hoewel er nog een lange weg te gaan is voordat blockchain eindelijk zijn intrede zal doen in de energiesector, zouden netwerkbeheerders er snel werk van moeten maken als ze het hierboven beschreven scenario willen vermijden dat een belangrijk deel van hun huidige bedrijfsmodel echt in gevaar zou kunnen brengen. De vraag blijft dan ook: Zullen de netbeheerders actief deelnemen aan het digitaliseringsproces van de energiesector?

______

Verwante artikels

• Blockchain in th enrgy sector gaat vooruit - Key takeaways van de EventHorizon 2018. door Marius Buchmann
• Digitale transformatie van energiebedrijven - schakelen?. Door Marius Buchmann

Blijf op de hoogte! Beste ideeën voor energie-efficiëntie en energietransitie...