De rol van kernenergie in het Europese ontkolingstraject

Afgelopen december heeft de Europese Commissie de European Green Deal gepresenteerd, een plan dat de kern vormt van de strategie om tegen 2050 een koolstofneutrale regio te worden. Dit ambitieuze plan vereist aanzienlijke investeringen in alle hulpbronnen en technologieën die duurzame energie kunnen produceren. Als het gaat om de nucleaire optie is er echter enige controverse over de vraag of deze al dan niet als een lage energiebron kan worden beschouwd.

In het algemeen zou het antwoord ja moeten zijn. Kernenergie kan inderdaad een 0-emissie bereiken terwijl ze grote hoeveelheden energie produceert en dit gebeurt ongeacht de weersomstandigheden (in tegenstelling tot andere hernieuwbare bronnen!). Op dit moment wordt 17% van de energiebehoefte in Europa gedekt door kernenergie en dit wordt gevoed door 128 Europese en 56 extra Europese centrales.

Zoals uit onderstaande grafiek blijkt, is de productie van kernenergie in de EU de afgelopen tien jaar echter sterk gedaald. Terwijl landen als Oostenrijk en Griekenland altijd al tegen kerncentrales zijn geweest, is het verrassend dat ook Europese topproducenten nu afstand nemen van de nucleaire optie. Zo heeft Frankrijk zich ertoe verbonden de kernenergieproductie tegen 2025 van 75% naar 50% terug te brengen en Duitsland is bezig kernenergie tegen 2023 volledig af te bouwen.

Waarom neemt de kernenergieproductie dan af, gezien het potentieel van deze bron?

Er zijn drie belangrijke redenen voor deze trend: veiligheid, kosten en regelgeving.

1. Beveiliging

In de nasleep van de Tsjernobyl-ramp van 1986 verloor kernenergie de aantrekkingskracht van de bevolking. Bij die gelegenheid kwamen meer dan 30 werknemers om het leven tijdens de eerste explosie en de gevolgen voor de gezondheid van mensen in heel Rusland en Oost-Europa worden nog steeds geëvalueerd. Ook de meer recente kernsmelting van de Japanse elektriciteitscentrale in Fukushima (2011) veroorzaakte het vrijkomen van radioactief materiaal in de omliggende gebieden.

Deze ongevallen brachten zowel politieke als publieke bezorgdheid met zich mee, aangezien ze leidden tot de verplaatsing van duizenden mensen en het aantal stralingsgerelateerde sterfgevallen in de jaren na de explosies aanzienlijk is gestegen. Het komt dan ook niet als een verrassing dat de regeringen de rol van kernenergie in vraag beginnen te stellen.

Bovendien kan dit type energiebron worden gebruikt als een massavernietigingswapen, wat de veiligheidskwestie naar een heel ander niveau tilt. Zoals Noord-Korea en Iran ons hebben geleerd, vormen de proliferatie en het potentiële gebruik van kernwapens een constante bedreiging voor de internationale betrekkingen. Ondanks de nationale en internationale wetten die het gebruik van kernwapens regelen, bestaat er een onmiskenbaar en inherent risico op sabotage, ongelukken en chantage.

1. Kosten

Een andere beperking van kernenergie is dat dit nog steeds een kapitaalintensieve technologie is met hoge operationele kosten.

De kapitaalkosten omvatten de financiering, de productie, de bouw en de voorbereiding van de locatie. Gezien de technische complexiteit van de bouw van centrales is het bedrag van de investeringen consistent en is er een grote kans op vertragingen/ rechtszaken of extra kosten. Zoals bijvoorbeeld het Hinkley Point C-project in het Verenigd Koninkrijk, dat naar schatting 2 tot 3 miljard pond meer kost dan begroot (21,5 22,5 miljard pond). De exploitatiekosten zijn eveneens hoog, aangezien het gaat om de winning van uranium, de productie van brandstof, het onderhoud van de installaties en de afvalverwijdering.

In het algemeen kan worden gesteld dat de nucleaire optie buitensporig duurder is en zich minder snel ontwikkelt dan hernieuwbare energiebronnen.

1. Verordening

Sinds 1957 wordt het gebruik van kernenergie in Europa geregeld door het Euratom-Verdrag, dat tot doel heeft een gemeenschappelijke markt voor het veilige gebruik van kernenergie tot stand te brengen. Dit is grotendeels onafhankelijk van de controle van het Europees Parlement en afgezien van enkele essentiële veiligheidsregels past elk land zijn eigen nationale wetgeving op dit gebied toe. Zoals eerder gezegd zijn veel lidstaten van de EU sterk tegen kernenergie gekant, waardoor de handel in elektriciteit over de nationale grenzen heen momenteel zeer beperkt is en de nucleaire markt dus behoorlijk onderontwikkeld is.

Vierde generatie reactoren als game changers

Alle bovengenoemde punten lijken gegronde redenen te zijn om de voortdurende afstand tot kernenergie te verklaren. Het is echter de moeite waard om te overwegen dat er een nieuwe technologie is die in de zeer nabije toekomst de zaken kan veranderen door reactoren om te zetten in meer brandstofefficiënte centrales. Wanneer generatoren aan de volgende criteria voldoen, kunnen ze worden genoemd Reactoren van de vierde generatie:

- Geef geen radioactief afval vrij in de omgeving

- Er is geen risico op ongevallen met ernstige gevolgen

- Het systeem (reactor + installaties) is economisch gezien handiger dan de huidige kerncentrales.

- De kwaliteit van het nucleaire materiaal binnen de splijtstofcyclus is te slecht om als wapenmateriaal te dienen (uranium en plutonium worden nooit gescheiden, maar worden eerder vermengd met andere elementen).

Vierdegeneratie kernenergie (Energiforsk)

Volgens een door de World Nuclear Association gedeelde tijdlijn moeten de reactoren van de vierde generatie tegen 2030 op de markt komen. Vanaf vandaag zijn er echter nog geen projecten die verder gaan dan het ontwerpstadium. Vandaag de dag is de Gen IV-generator, die het grootste deel van de financiering heeft ontvangen, de natriumsnelle reactor (een snelle neutronenreactor die wordt gekoeld door vloeibaar natrium), maar tot nu toe zijn alleen de proefmodellen voltooid.

Gezien de Europese decarbonisatieagenda en de groeiende vraag naar energie zal het komende decennium een cruciaal moment zijn om de rol van kernenergie en IV-generatiereactoren in die zin te bepalen. Deze reactoren zijn ontworpen om te voldoen aan de energiebehoeften van de samenleving in de toekomst en daarom moet de Europese Unie economische en beleidsmatige stimulansen bieden voor hun volledige ontwikkeling.