Centrale banken moeten zich voorbereiden op klimaatverandering

Centrale banken moeten zich voorbereiden op klimaatverandering

In 2006 werd in het beruchte Sternrapport beweerd dat klimaatverandering de grootste uitdaging vormt voor de economische discipline. De markten, zo luidde het argument, kunnen de klimaatverandering en de gevolgen ervan niet naar behoren in rekening brengen.

14 jaar later zijn de standpunten in het Stern-rapport, die een echo zijn van de eerdere waarschuwingen van de Club van Rome, gerechtvaardigd gebleken. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat klimaatverandering en aantasting van het milieu een existentiële bedreiging vormen. De vrees dat de mensheid weldra gevaarlijke omslagpunten zal overschrijden, onderstreept alleen maar de noodzaak voor beleidsmakers om drastischer maatregelen te nemen.

Klimaatverandering dwingt, net als de financiële wereld, beleidsmakers tot zelfonderzoek. Het feit dat grote centrale banken nu aandacht besteden aan klimaatverandering is niet verrassend. Zij zijn zich bewust van de immense uitdaging die deze verandering vormt.

Als centrale banken zich aan deze dreiging willen aanpassen, moeten zij een kader creëren dat rekening houdt met een drastisch veranderde omgeving ("low rates for longer with rising vulnerabilities... "), verschuivende demografische ontwikkelingen, economische stagnatie en de erosie van multilaterale beleidsregels.

Centrale banken erkennen reeds dat financiële instellingen blootgesteld zijn aan sectoren die zwaar zullen worden getroffen door de klimaatverandering. Een gepaste reactie zal maatregelen omvatten om het koolstofvrij maken van de economie te bevorderen. Ook al wordt "groene financiering" als een containerbegrip beschouwd, centrale banken kunnen - en worden geacht - in dit opzicht veel te doen. Zij zouden bijvoorbeeld moeten beginnen met het aanvaarden van groene obligaties als onderpand of met de volledige aankoop ervan.

"Centrale banken moeten verder gaan dan de typische focus op risicobeheer"

Maar een grote vraag blijft: is het heilige principe van 'marktneutraliteit' nog relevant in het licht van de klimaatnoodsituatie? De positie van centrale banken is lange tijd gebaseerd geweest op de traditionele filosofie dat zij zich niet moeten bemoeien met de allocatiefunctie van de markten. Met andere woorden, het monetaire beleid dient "neutraal" te zijn ten opzichte van de financiële markten. Centrale bankiers kunnen derhalve niet uitdrukkelijk prioriteit geven aan milieuvriendelijke activa.

Maar er zijn redenen om de verdiensten van "marktneutraliteit" ter discussie te stellen in het licht van de inherente bijziendheid van financiële markten. Wat klimaatverandering betreft, houden de markten geen rekening met de enorme verdelingseffecten tussen de generaties en met de enorme negatieve externe effecten.

Bovendien moeten centrale banken verder gaan dan de typische focus op risicobeheer. Het is niet voldoende om alleen maar te kijken naar sectoren die zwaar worden getroffen door de kosten van klimaatverandering, maar banken moeten veeleer proactiever gaan nadenken over beleidsmaatregelen die kunnen helpen een duurzamere toekomst te creëren.

Er zijn drie mogelijke perspectieven op de neutraliteit van het monetaire beleid: één waarbij de zaken ongewijzigd blijven; één waarbij een neutrale beleidskoers (NPR) wordt gehanteerd, maar "neutraliteit" opnieuw wordt gedefinieerd; en één waarbij neutraliteit terzijde wordt geschoven.

Handhaving van een "neutrale beleidskoers" impliceert dat niet wordt ingegrepen in de allocatie van middelen op de markt. De NPR berust op potentiële productiegroei en neemt de inflatiedoelstelling als belangrijkste parameter; sommige centrale banken (de Federal Reserve bijvoorbeeld) beschouwen ook werkloosheid als een beleidsdoelstelling.

"Het volledig verwerpen van marktneutraliteit berust op een fundamentele veronderstelling: dat markten te bijziend zijn om rekening te houden met ecologische overwegingen".

De tweede mogelijkheid - die van het herdefiniëren van "neutraliteit" - voegt een andere dimensie toe aan potentiële output of groei: namelijk "duurzaamheid" - de mate waarin economische activiteit het milieu schaadt. De door de centrale bank vastgestelde beleidskoers zou dus een niveau van economische activiteit in aanmerking nemen dat rekening houdt met sociale en ecologische bekommernissen.

Dit roept een nieuwe kritieke vraag op: wie zou dat niveau van economische activiteit bepalen? Dit is een fundamentele vraag, want een dergelijke vaststelling kan een van de bepalende kenmerken van centrale banken - hun onafhankelijkheid - verlammen. Of centrale banken zouden in hun besluitvorming geen rekening blijven houden met milieuoverwegingen en het zou de rol van de regeringen zijn om in plaats daarvan minder koolstofintensieve sectoren te bevoordelen als onderdeel van een algemeen industrieel/milieubeleid. In dit geval zouden centrale banken een beleidsneutrale houding blijven aannemen die sterk lijkt op die van optie één.

Ondertussen berust het volledig verwerpen van marktneutraliteit op een fundamentele aanname: dat markten te bijziend zijn om rekening te houden met ecologische overwegingen. In dit verband moet een onderscheid worden gemaakt tussen het aanvaarden van "groene obligaties" als onderpand en het herdefiniëren van de beleidsrente als een "groene beleidsrente". Het loslaten van de marktneutraliteit introduceert een duidelijke vooringenomenheid bij het formuleren van de beleidsrente. Zoals de huidige gouverneur van de Bank England Mark Carney zei: er zou een "klimaat-Minsky"-achtig moment kunnen komen, met betrekking tot het gevaar van het teweegbrengen van marktpaniek.

Een belangrijk probleem blijft: wie zou de beleidsrente bepalen? Bovendien: is het mogelijk om modellen te ontwikkelen die rekening houden met milieuoverwegingen? Zeer waarschijnlijk wel.

"Er is een netwerk van centrale banken die klimaatverandering serieus onderzoeken"

De economie moet zichzelf ook herzien door de metriek van het BBP te veranderen om rekening te houden met een bredere opvatting van maatschappelijk welzijn. Een mogelijkheid zou een "bruto welzijnsproduct" zijn. In een recente verklaring van de Business Roundtable in de VS, een verzameling van 180 CEO's van de machtigste Amerikaanse bedrijven, wordt geopperd dat bedrijven verder moeten gaan dan het aandeelhoudersmodel en moeten investeren in hun werknemers en het milieu moeten beschermen. Het lijkt erop dat er iets fundamenteel is veranderd in hun collectieve mentaliteit met het oog op de calamiteiten van de afgelopen jaren.

Voor de centrale banken is een belangrijke rol weggelegd, en niet alleen omdat zij, al dan niet terecht, worden beschouwd als "the only game in town". Er bestaat een netwerk van centrale banken die de klimaatverandering serieus bestuderen en ernaar streven hun beleid op dit punt aan te passen. Dit netwerk omvat de Bank of England, de Bank of Canada, de Banque de France, de Bundesbank, enz. De ECB heeft zich bij deze demarche aangesloten en andere centrale banken zullen waarschijnlijk volgen. Het was verfrissend om Christine Lagarde tijdens haar hoorzittingen in het Europees Parlement sympathie te zien betuigen voor het idee dat "marktneutraliteit" opnieuw moet worden bekeken in het licht van het klimaatprobleem. Ook het feit dat het Europees Comité voor systeemrisico's (ECSR) klimaatverandering heeft opgenomen in zijn evaluatie van systeemrisico's in december vorig jaar, wijst erop dat er veranderingen op til zijn in de manier waarop het financiële systeem en de centrale banken omgaan met klimaatrisico's.

Misschien is de enige zekerheid in deze zeer onzekere omgeving dat dit een onderwerp is dat nog jaren op de voorgrond zal blijven.

Auteur: Daniel Daianu

Image credit: Micheile Henderson

Dit artikel werd eerder gepubliceerd op Friends of Europe.